گروه جامعه: شهر بايد شاد باشد تا شهروندان در آن احساس خوشبختي و آرامش كنند. اين روزها منظر شهري بيش از يك مساله طراحي و برنامه‌ريزي، مساله‌اي اخلاقی- انساني است و به رسميت شناختن مسووليت‌هاي اجتماعي افراد موجب مي‌شود تا درك و ديدگاه آنها از منظر شهري توسعه يابد.
بسياري از كارشناسان و مسوولان بر اين باورند كه خلاء شادي و نشاط در جامعه آنقدر مشهود است كه هر قدر به اين موضوعات پرداخته شود اصلا جوابگوي اين جمعيت نيست. نتايج پژوهشي به‌منظور بررسي وضعيت منظر شهري تهران از ديدگاه شهروندان نشان مي‌دهد كه شهروندان پرداختن به منظر شهري را از اولويت برنامه‌هاي خود مي‌دانند. یک استاد دانشگاه شهيد بهشتي كه چندي پيش پژوهشی در این خصوص را به همراه گروهي از دانشجويان به اتمام رسانده در ارتباط با منظر شهري مي‌گويد: «اساساً شهر به‌مثابه دستگاه، وسيله يا مركبي براي نيل به شادي، نشاط و سرزندگي تلقي مي‌شود. امروزه به دلايل گوناگون تامين نشاط، شادي و سرزندگي شهري به يكي از دغدغه‌هاي اصلي نظام‌هاي مديريت شهري به‌ويژه در كشورهاي توسعه‌يافته تبديل شده است. تامين سرزندگي شهري نيز به‌مثابه آرماني مشروع در صدر بسياري از اسناد رسمي شهرسازي مشاهده مي‌شود كه خود برخاسته از اهميت سرزندگي شهر به‌مثابه يك هدف و يك وسيله است. در شرايط رقابت جهاني شهرها براي به دست آوردن سهم بيشتري از سرمايه‌ها، استعدادها و توجه جوامع بين‌المللي، سرزندگي شهري به‌عنوان ابزاري موثر براي ارتقاي توان رقابتي شهرها در تحقق چشم‌انداز مطلوب آنها به‌شمار مي‌آيد.» مطالعات نخستين براي شناخت زيبايي منظر در شهرهاي ايران نخستين‌بار از سوي يك گروه مطالعاتي از دانشگاه هاروارد در سال 57 انجام گرفت كه البته اجراي آن نيمه‌كاره رها شد. 20 سال بعد سازمان زيباسازي طرحي را در ارتباط با شناسايي و تعريف زيبايي منظر شهري در تهران به اجرا درآورد كه در همان ابتداي كار متوقف شد و درنهايت در سال 87 يك بار ديگر سازمان زيباسازي شهر تهران به بررسي آن پرداخت و نيمه‌كاره رها شد.
جامعه نياز به اميد و شادي دارد
خوشبختانه چند سالي است كه توجه به ظاهر شهر مورد توجه مسوولان شهري قرار گرفته است. معصومه ابتكار، رئيس كميته محيط زيست شوراي اسلامي شهر تهران با بيان اينكه جامعه امروز ما بيش از هر زمان ديگري به اميد و شادي نياز دارد، گفت: «شادي و نشاط مهم‌ترين نياز جامعه است اما تاكنون هيچ تعريف درستي از آن ارائه نشده، اين در حالي است كه همه به اين موضوع اذعان دارند كه شادبودن جامعه موجب پيشرفت و توسعه اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي جامعه مي‌شود.» به گفته وي اگر ما بپذيريم كه شادي و غم در زندگي اجتماعي انسان‌ها تاثير عمده‌اي دارد آن وقت از هيچ‌گونه سرمايه‌گذاري در اين مقوله دريغ نمي‌كنيم. ابتكار با اشاره به اينكه غريزه شادي در وجود انسان از بين نمي‌رود، خاطرنشان كرد: «اگر به نياز جوانان در قالب چارچوب‌هاي ارزشي و فرهنگي پاسخ داده نشود، تبعات زيادي را به دنبال خواهد داشت.» وي معتقد است هم‌اكنون محدوديت‌ها و موانع زيادي براي ابراز شادي وجود دارد در حالي كه الگوي درستي نيز از آن وجود ندارد، به‌طوري كه جوانان هنگام ابراز شادي با ممانعت‌ها و برخوردهاي سليقه‌اي مواجه مي‌شوند كه اين موضوع در آنها سردرگمي ايجاد مي‌كند.
اين عضو شوراي شهر با بيان اينكه هميشه توانمندي ما در برگزاري مراسم‌هاي عزاداري قوي‌تر بوده است، گفت: «گاه به دليل تعبيرهاي غلط و بدون استدلال، تفكر شادي متروك مانده و اين موضوع باعث شده به غلط اندوه و گوشه‌نشيني جايگزين شادي شود و آسيب‌هاي اجتماعي افزايش يابد.»
وي تصريح كرد: «به‌وجود آمدن اين فضا به ذهنيت خدمتگزاران و كم‌كاري در اين حوزه برمي‌گردد به همين دليل از آنجا كه ورود به اين حوزه كار بسيار سختي است كمتر كسي جرات مي‌كند به اين مقوله بپردازد.» ابتكار با بيان اينكه هم‌اكنون فضا براي ابراز وجود جوانان وجود ندارد، خاطرنشان كرد: «اگر نخواهيم ناهنجاري، بزه‌كاري، اعتياد، خودكشي، كم‌‌توجهي جوانان به مسائل ديني و فرهنگي را شاهد باشيم، بايد همه ارگان‌ها در ايجاد فضاي شاد در جامعه تلاش كنند.» وي با تاكيد بر اينكه بايد مسوولان عرصه فرهنگ و نهاد‌هاي دولتي و مدني با يكديگر نشستي داشته باشند و در اين مورد آسيب‌شناسي كنند، افزود: «به نظر من تا جايي كه قانون و چارچوب‌ها و اعتقادات ديني اجازه مي‌دهد بايد فضا را باز‌تر كنيم و اجازه دهيم فشارهاي موجود بر جامعه تخليه شود تا كمتر شاهد آسيب‌هاي اجتماعي باشيم.»
ابتكار خاطرنشان كرد: «شايد با ايجاد فضاي باز با مشكلاتي هم روبه‌رو شويم اما به نظر من تبعات و آسيب‌هاي حاصل از اين موضوع به مراتب كمتر از افزايش آسيب‌هاي اجتماعي به دليل عدم تخليه هيجاني و نشاط است.» به گفته وي تجربه نشان داده است كه باز شدن فضا در مباحث سياسي، اجتماعي، فرهنگي و... به شكل مشروع هميشه نتيجه بهتري داشته است.
بايد ساز و كارهاي جديدي
براي شادي تعريف شود
ابتكار به لزوم استمرار برنامه‌هاي شاد اشاره كرد و افزود: «نياز به شاد بودن، هيجان داشتن و ابراز محبت در جوانان، چيزي نيست كه بتوان آن را ناديده گرفت بنابراين بايد ساز و كارهاي جديدي براي شادي تعريف شود تا بتوان بيشتر به اين مقوله پرداخت.» وي معتقد است خدماتي كه در بوستان‌هاي مختلف به شهروندان ارائه مي‌شود، اين امكان را فراهم مي‌كند تا خانواده‌ها در محيطي سالم از برنامه‌هاي تفريحي، فرهنگي، ورزشي و معنوي شهرداري تهران استفاده كنند كه اين كار علاوه‌بر كاهش استرس، تاثير بسيار مهمي بر تحكيم بنيان خانواده‌ها دارد.
ابتكار در بخش ديگري از این گفت‌وگو گفت: «از ورزش، موسيقي، شعر و هزار راه مشروع ديگر مي‌توان براي شادكردن فضا استفاده كرد اما مشكل اصلي ما اين است كه فضاي حاكم بر جامعه به گونه‌اي است كه با ديده ترديد و منفي به اين مقوله نگاه مي‌شود به همين دليل تلاش‌هاي صورت‌گرفته در اين حوزه ناديده انگاشته مي‌شود و برخوردهاي نادرستي در قبال نشاط در جامعه صورت مي‌گيرد.» اين عضو شوراي شهر افزود: «وقتي با جوانان صحبت مي‌شود گله مي‌كنند كه ما نمي‌توانيم خودمان باشيم و بايد تظاهر به چيز ديگري كنيم و اين به دليل اين است كه نه در مدرسه و نه در جامعه نمي‌توانند هويت خود را پيدا كنند به همين دليل اين موضوع سبب تزلزل شخصيت آنان می‌شود و آسيب رواني و اجتماعي به دنبال خواهد داشت.» وي تاكيد كرد: «معمولا هر برنامه‌اي كه اجرا مي‌شود توام با تذكرات و محدوديت‌ها است و تجربه نشان داده كه اين سياست جواب نمي‌دهد در حالي كه به نظر من مهار آسيب ناشي از ايجاد فضاي باز و شاد بسيار كمتر از آسيب‌هاي ناشي از محدوديت‌ها است.»
به گفته ابتكار ما بايد تكليف را با خودمان روشن كرده و در وهله اول به دور از هر گونه اتهام و انگي خود را نقد كنيم و بعد ريشه‌اي به اين موضوعات بپردازيم. وي معتقد است تلاش‌هاي خوبي از سوي شهرداري براي گسترش پارك‌ها و فضاي سبز، گسترش خانه‌هاي كودك، سرا‌هاي بازي و اقدامات فرهنگي و ايجاد فضاي شاد صورت گرفته است اما اين پشتكار به‌طور كلان در سطح جامعه ديده نمي‌شود.