با وجود اجرای دستورالعمل های مربوط ، چرخ باز نشد و در نهایت این فرود اضطراري با تسلط و تبحر کاپیتان «هوشنگ شهبازی» در ساعت 16:00 به بهترين شكل ممكن در فرودگاه مهرآباد صورت گرفت.همزمان با انتشار فیلمی که اوج تبحر این خلبان ايراني و فرود معجزه آسا را روی چرخ های عقب نشان مي داد موجی از تقدیرهای مردمی در فضاي مجازي به راه افتاد.حتي برخی از خلبانان خارجی به تقدیر از لندینگ منحصر به فرد کاپیتان «شهبازی» پرداختند و وي را ستودند.
روزنامه تدبیر خبر نيز به سهم خود به کاپیتان «هوشنگ شهبازی» دست مريزاد مي گويد.بي شك ايران هميشه سرفراز به وجود چنين مرداني كه مي توان آنان را قهرمان ملي خواند ، مي بالد و قدردانشان خواهد بود.
*****
«هوشنگ شهبازی» در سال 1335 در «میانه» آذربايجان شرقي به دنيا آمد.پدرش یک آموزگار شریف بود.«هوشنگ» پس از دريافت دو دیپلم مکانیک فنی حرفه ای و ریاضی ، راهی دانشکده هواپیمایی ایران شد و مدرک مهندسی مکانیک گرفت.سپس در سطح مهندسی هواپیما فارغ التحصیل شد و هفت سال در حوزه بازرس فنی و کارشناس صلاحیت پرواز فعالیت کرد.از آن پس به مدت 11 سال مهندس پرواز بود و به پیشنهاد برخی مسوولان در دوره خلبانی شرکت کرد.وي کمک خلبان هواپیماهاي 727، ایرباس 300 ، 707 و 744 بود تا اينكه خلبان (کاپیتا) شد.حالا روی 727 پرواز می کند.«شهبازی» به واسطه نوع ورودش به این حرفه ، تقریبا تمامی دوره های فنی را در ایران و کشورهای اروپایی و آسیایی طی کرده و تجربه طولانی مدت حضور در هر سه صندلی مهندس پرواز ، کمک خلبان و خلبان را در كارنامه درخشانش دارد.
****
خلبان «شهبازی» قهرمان فرود بوئینگ بدون چرخ است.وي در گفت و گو با خبرآنلاین ، لحظه به لحظه فرود اعجاب انگيز را شرح داد.
* کاپیتان ، چرا وقتي از مسکو بلند شدید، متوجه نشدید چرخها نقص دارد؟
زمان تیک آف (بلند شدن) این مشکل و نقص مشخص نمی شود.آنجا چرخها باز بود و ما روی زمین مسکو بودیم، طبیعتا چرخها را بعد از بلند شدن هواپیما از زمین می بندیم. پرواز ایران ایر از مسکو به تهران، به دلیل قوانین بین المللی دارای دو گروه ناوبری هواپیما بود. چون هر گروه باید ساعات خاص و محدودی را در روز پرواز کند. دو گروه خلبان و کمک خلبان و کمک مهندس در این پرواز بود. گروه اول، صبح از مهرآباد به فرودگاه امام خمینی رفت، بعد از آنجا به مسکو پرواز کرد. بعد از سوار شدن مسافران، ما گروه دوم بودیم که از مسکو به تهران پریدیم. پرواز بدون هیچ مشکلی در ارتفاع 37 هزار پایی حدود 3 ساعت و نیم انجام شد.
* پس شما هنگام فرود متوجه شدید چرخ دماغه هواپیما باز نمی شود؟
برای درخواست کم کردن ارتفاع لازم است مسایلی را در هواپیما رعایت کنیم. زمانی که شروع کنیم کارهای فرود را روی فرودگاه امام انجام دهیم ، از خلبان بغل دستم درخواست کردم چرخها را پایین بدهد ، آنجا بود که متوجه شدیم چرخ های دماغه هواپیما پایین نیامد.ما نشستن را فراموش کردیم و درخواست کردیم برای رفع نقص به آسمان ساوه برویم.
*چرا آسمان ساوه؟
معمولا برای هر پروازی که به مشکل بر می خورد، اطراف فرودگاه، هواپیما مجبور می شود از خط پروازی خارج شود تا اشکال را برطرف کند و برگردد برای فرود. ما از خط فرود فرودگاه امام خارج شدیم و بالای رود شور نزدیک ساوه رفتیم، آنجا دستورالعمل های کارخانه سازنده را برای بازشدن چرخ دماغه سه چهار بار انجام می دادیم. وقتی به نتیجه نرسیدیم، درخواست کردم مهرآباد بنشینم.
* چرا مهرآباد ؟ چرا در همان فرودگاه امام ننشستید؟
همین را برج مراقبت مهرآباد پرسید. گفتم فرودگاه امام یک باند فعال بیشتر ندارد و در صورتی که ما فرود اضطراری داشته باشیم باند بسته خواهد شد و لاجرم تمام پروازهای بین المللی ما تغییر مسیر می دادند.این برای آبروی کشور ما خوب نیست که با بسته شدن یک باند، فرودگاه از کار بیفتد.از طرف دیگر احتمال داشت خدای نکرده هواپیما آتش بگیرد و اگر بنزین آتش می گرفت، اوضاع کاملا از کنترل خارج می شد.در مهرآباد کمک های پزشکی و آتش نشانی ، زودتر و راحت تر در دسترس قرار می گرفت.
* مگر این امکانات در فرودگاه امام نبود؟
قطعا بود، ولی من مطمئن نبودم کمک های پزشکی و آتش نشانی به موقع برسد، چون بعد مسافت هم مطرح بود. من بایستی به فکر مسافران باشم، هر کاری لازم است باید انجام بدهم تا مسافران آسیب نبینند.
* و فرود آمدید؟
نه به این سادگی که می گویید یا در فیلم می بینید.خوشبختی من این بود در آن پرواز معلم خلبان های دیگر حضور داشتند. با لطف خدا و وجود آنها من توانستم این کار را انجام بدهم.دوستانی مانند استاد رستگارفر - معلم خلبان- عقدایی- معلم خلبان - و خلبان قربانپور کمک زیادی به فرود کردند.
* برگردیم به موضوع باز نشدن چرخها، آیا این هواپیما قبلا هم دچار مشکل شده بود؟
به هیچ عنوان، در چندین پرواز قبلی هیچ مشکلی در چرخ دماغه این هواپیما نبود. پرواز قبلی هم پرواز مسکو بود و ما مشکلی نداشتیم. البته علت اشکال را از قسمت فنی باید بپرسید. درست است مهندس مکانیک هستم ولی از لحاظ تخصصی نمی توانم بگویم این اشکال چه بود.
* سن اين بوئینگ چه قدر است؟
فکر می کنم از سال 1976 وارد ایران ایر شده.
* پيري بوئینگ یا قطعات مستهلک باعث مشکل نشد؟
عرض کردم نمی دانم.این را از بخش فنی باید بپرسید.
* برمی گردیم به لحظه فرود. احتمال حادثه، مانند سوختن هواپیما و شعله ور شدن بنزین چقدر بود؟
همیشه این احتمال در فرودهای اضطراری هست. وقتی از تهران درخواست کردم روی مهرآباد بنشینم، روی آسمان کهریزک، چند دقیقه ای پرواز کردم تا بقیه سوخت اضافه هواپیما را بسوزاندم. این به نفع مسافران در سانحه احتمال است. میزان سوخت در هواپیما ، حساب و کتاب دارد، بنزین پرواز مسکو به تهران حساب می شود و احتمال می دهیم اگر باند بسته بود تا اصفهان برویم و نیم ساعت هم برای پریدن روی اصفهان بنزین ذخیره می کنیم و علاوه بر تمام این سوختها، باید ده درصد کل بنزین را هم باید در باک داشته باشیم. همه اینها برنامه ریزی آموزش خلبان موجود است.
* پس مطمئن بودید بنزین اضافه در باک نیست؟
بله، وقتی درجه سوخت را کنترل کردم، با مسافران صحبت کردم و وضعیت را توضیح دادم. همه اتمام حجتها را با همه اعضای تیم پرواز انجام دادم و دستور آمادگی برای تخلیه به مهمانداران دادم. به طور کلی در هر سانحه و اشکال که خلبان احساس کند، دستور تخلیه سریع می دهد، در عرض 30 ثانیه توسط مهمانداران، سرسره های اضطراری باز می شود تا همه به سرعت بیرون بروند، وگرنه می سوزند. به همکاران گفتم هر وقت این علامت- که زنگ خاصی است- را شنیدید، بلافاصله درها را باز کنید. سرسره های نجات بعد از باز شدن درها پایین می پرند و مردم می توانند خارج شوند.
* نقش مهمانداران در این فرود چه بود؟
شاید مردم ندانند که وظیفه اصلی مهمانداران، کمک به مسافران در حالت اضطراری است تا جانشان را نجات دهند. مهماندار، وقتی بیکار است می تواند سرویس دهد، ولی وظیفه اصلی اش هدایت سریع مسافران به بیرون در موقع اضطرار است.
* و نشستید؟
من بعد از اینکه اجازه گرفتم بنشینم، کارهای کارخانه سازنده را به دقت انجام دادم و چرخهای اصلی را به آرامی روی زمین گذاشتم.
بله، ما هم در فیلم دیدیم که چقدر هواپیما آرام و راحت روی زمین نشست.
باید من را در آن لحظه می دیدید چقدر دارم عرق می ریزم و چه هیجانی دارم که هواپیما ناگهان آتش نگیرد و از باند بیرون نرود. کنترلی روی هواپیما نداشتم. هواپیما وقتی روی هوا می پرد، قابل کنترل است.هر چه سرعت کمتر می شد، دماغه سنگین تر می شود.وقتی روی باند می نشیند، با فرمان می شود آن را کنترل کرد، ولی این فرمان هم روی چرخهای دماغه کنترل دارد. در فرود ما هم اصلا چرخها باز نشده بود. برای همین، هر لحظه ممکن بود هواپیما از باند منحرف شود و به جایی برخورد کند. روی حرکت آن، کنترلی نداشتم. تنها کنترلی که داشتم اختلاف ترمز روی پای چپ و راست بود. چون هواپیما، دو پدال ترمز دارد. از اختلاف این دو ترمز استفاده کردم تا هواپیما از باند منحرف نشود.
* مشکلی بعد از فرود و توقف پیش نیامد؟
شکر خدا، دماغه آتش نگرفت. دماغه بسیار سرخ شده بود. آتش نشانی سریع وارد باند شد و با آب، دماغه را خنک کرد. مسافرها هم به موقع از هواپیما و از طریق سرسره ها پایین آمدند و به فرودگاه رفتند. خوشبختانه تیم های امدادی در فرودگاه بسیار آماده بودند و همه پیش بینیها انجام شده بود و مسافران جانشان حفظ شد.
*تاکنون با کسی که این تجربه را داشته ، گفت و گو کرده اید؟
این تجربه بسیار کم است. من هم تجربه نداشتم، ولی آموزش لازم را دیده بودم. تصور نمی کردم کنترل هواپیما اینقدر بدون فرمان و چرخ، مشکل باشد.
* از آن روز که پرواز دیگری نداشته اید؟
قانونی وجود دارد که هر خلبان هر سانحه یا حادثه تا اطلاع ثانوی اجازه پرواز ندارد، چه کار خوب انجام داده باشد چه كار بد.بايد همه این گزارشها خوانده شود، مصاحبه ها و بررسیها انجام شود و اگر تشخیص دادند کسی مقصر است تنبیه می شود.هر کسی مقصر نباشد دوباره به سر کار می رود.
فکر می کردم تشویق شده اید؟
تا حالا نشده ام.حتي هيچ مسوولي با من تماس تلفني هم نگرفت به جز مديرعامل ايران اير.
* وقتی وارد خانه شدید، همسرتان موضوع را می دانست؟
بله، وقتی برگشتم خانه به خانمم گفتم صندوق صدقاتت درست کار کرد و خراب نبود. او همیشه موقع پروازهای من، صدقه می دهد.