دكتر مهدي سليمانجاهي در گفت وگو با ايسنا، در تبيين وظايف سازمان غذا و دارو در حوزه اعتياد عنوان كرد: اخيرا با تشكيل سازمان غذا و دارو برخي وظايف ما در اين حوزه به دانشگاه‌ها و ساير نهادهاي ذيربط تفويض اختيار شده است.

وي ادامه داد: استحصال داروهايي نظير كدئين، مورفين و برخي ديگر از مسكن‌ها از مواد مخدر كشف شده مطابق توافق با سازمان ملل، از جمله وظايف و حقوق وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است.

فعاليت سازمان غذا و دارو در اين حيطه بيشتر به توليد داروهاي مخدر، توزيع و نظارت بر آنها محدود مي‌شود و وظيفه ذاتي ماست.

80 درصد كشفيات ترياك در دنيا متعلق به ايران است

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، با بيان اينكه80 درصد كشفيات ترياك در دنيا متعلق به كشور ايران است، موادي نظير هروئين بيشتر مورد مصرف كشورهاي اروپايي قرار مي‌گيرد و مصرف شيشه بيشتر در جنوب شرقي آسيا شايع است، گفت: البته در حال حاضر مصرف شيشه در بسياري از كشورها از جمله ايران افزايش پيدا كرده است.

وي درباره تفاوت ميان داروي مخدر و مواد مخدر گفت: شكل خام مواد مخدر كه همان ترياك و هروئين است در شركت‌هاي داروسازي به ماده اوليه مسكن‌هايي چون كدئين و مورفين تبديل مي‌شود كه به منظور كاهش درد افراد گرفتار دردهاي مزمن چون ديسك كمر و بيماري‌هاي صعب العلاج چون سرطان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، در پاسخ به اين پرسش كه با اين وجود آيا تمامي مسكن‌ها از جمله استامينوفن كدئين اعتيادآور هستند، اظهار كرد: استامينوفن و ساير مسكن‌ها تحت كنترل تجويز مي‌شوند و اينگونه نيست كه تاثيري همانند تاثير مواد مخدر بر بدن را بر جاي بگذارند.

وي افزود: البته اكنون دوز كدئين در استامينوفن‌ها را پايين آورده‌اند، پيش از اين دوز كدئين استامنيوفن 20 ميلي بوده است ولي اكنون 8 ميلي است. اما مورفين خطرناك است و آن را در اختيار هر شخصي قرار نمي‌دهند. اين مسكن بيشتر براي كاهش درد بيماران صعب‌العلاج چون مبتلايان به سرطان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

تدابير امنيتي در اجراي پروتكل درماني «شربت ترياك» كاهش يافته است

وي در توضيح جزئيات دقيق اجراي پروتكل‌هاي درماني موجود براي ترك اعتياد گفت: پروتكل‌هاي درماني بايد به مراكز ترك اعتياد ابلاغ شود. اكنون دو پروتكل شربت ترياك (اوپيوم) و شربت متادون در حال اجراست.

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، درباره جزئيات و دليل اصلاح پروتكل شربت ترياك اظهار كرد: براي اجراي پروتكل تنتوراوپيوم الزامات امنيتي شديدي در نظر گرفته بودند كه تجهيز مراكز به دوربين‌هاي مداربسته، در نظر گرفتن اتاق جداگانه براي مصرف شربت اوپيوم و به كارگيري نيروي انساني مازاد نسبت به پروتكل متادون از اين جمله بودند.

وي اضافه كرد: همچنين اجراي پروتكل به امكانات سخت افزاري و نرم‌افزاري ويژه‌اي نياز داشت و شربت اوپيوم از قيمت بالاتري نسبت به شربت متادون برخوردار بود. اينها باعث مي‌شد كه مراكز ترك اعتياد تمايل زيادي براي اجراي اين پروتكل نداشته باشند. صحيح است كه كمپ هاي ترك اعتياد، مراكز درماني هستند اما به مسايل اقتصادي آن‌ها نيز بايد توجه كرد.

به گفته سليمانجاهي، قيمت شربت اوپيوم بالاتر از شربت متادون است. البته مصرف در هر فرد بسته به پرونده و پروتكل مربوطه براي وي دارد.

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو در ادامه افزود: هم اكنون اين تدابير امنيتي را در مراكز كاهش داده‌ و الزام كرده‌اند كه مراكز، شربت اوپيوم را نيز بيش از گذشته مورد استفاده قرار دهند. البته ما در اين مورد هم وارد جزئيات نمي‌شويم و سخت گيري نمي كنيم.

سليمانجاهي در پاسخ به اين پرسش كه آيا بيمار مجاز است دارو را دريافت و به منزل ببرند، گفت: شربت اوپيوم بايد روزانه دو يا سه مرتبه مصرف شود، در اين حالت به اندازه مصرف سه يا چهار روز دارو را به فرد مي‌دهند تا بتواند با رعايت الزاماتي با خود به منزل ببرد. نبايد كاري كنيم كه اين افراد پس از مدتي خسته شوند بلكه خودشان نيز بايد براي ادامه درمان راغب باشند.

شانس درمان كامل وعدم بازگشت دوباره به سمت مصرف مواد، بالا نيست

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، درباره ميزان موفقيت درماني اين پروتكل‌ها عنوان كرد: در هيچ كجاي دنيا آمار دقيقي مبني بر ميزان موفقيت درماني براي پروتكل‌هاي ترك اعتياد وجود ندارد اما به عنوان مثال در آمريكا عليرغم حمايت‌هاي رواني و اجتماعي كه پس از ترك صورت مي‌پذيرد، موفقيت و شانس درمان و عدم بازگشت دوباره به سمت مصرف مواد مخدر ميزان بالايي نيست.

وي افزود: مسئله‌اي كه در پروسه درمان اين افراد حائز اهميت است اين است كه اين افراد در وهله اول شناسايي و كنترل شوند چرا كه رفتارهاي پرخطر هم دارند همه جاي دنيا همين‌گونه است. در اعتياد تنها وابستگي جسماني مطرح نيست وابستگي روحي، مشكلات اجتماعي نظير عدم وجود فرصت هاي شغلي و تفريح سالم نيز وجود دارد.

تنها يك‌ دهم معتادان براي ترك اعتياد به مراكز مربوطه مراجعه كرده‌اند

وي در پاسخ به پرسش ديگري مبني بر اين كه آيا خلائي در اجراي پروتكل‌هاي درماني ترك اعتياد وجود دارد يا خير عنوان كرد: پروتكل‌هاي درماني ترك اعتياد، حدود 15 سال است كه به صورت جدي در كشور به اجرا درآمده‌اند. شروع هر كاري سخت است. عدم استقبال معتادان، ترس و عدم اصلاح قوانين مشكل باعث مي‌شود كار كند پيش برود اما اميدواريم اوضاع بهتر شود.

سليمانجاهي ادامه داد: بايد در نظر داشت ايران در محلي واقع است كه مواد مخدر ترانزيت مي‌شود. مطابق آمار رسمي 2،5 ميليون نفر معتاد در كشور وجود دارد. بر همين اساس تنها يك دهم از جمعيت آماري رسمي معتادان ( حدود 250 هزار نفر) براي دريافت دارو‌هاي ترك اعتياد به مراكز مربوطه مراجعه كرده‌اند.

مركز غيرمجاز ترك اعتياد نداريم

تبليغ پزشكان براي ترك اعتياد مجاز نيست

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، درباره نحوه شناسايي و نظارت بر مراكز غيرمجاز ترك اعتياد گفت: مركز غيرمجاز ترك اعتياد نداريم اما گروهي از پزشكان به صورت غيرمجاز براي ترك اعتياد تبليغ مي‌كنند.

وي اضافه كرد: برخي عطاري ها نيز در اين زمينه فعاليت م‌ كنند. شايد بتوان عطاري‌ها را كنترل كرد، اما نمي‌توان بر روي شخصي كه در منزلش اقدام به درمان معتاد با داروهاي گياهي مي‌نمايد نظارتي داشت چرا كه نمي‌توانيم وارد زندگي خصوصي مردم شويم.

برخي معتادان هنوز هم مي‌ترسند به مراكز قانوني و مجاز مراجعه كنند

وي درباره وجود متادون در بازار سياه توضيح داد: شما نمي‌توانيد جلوي ورود متادون به بازار آزاد را به صورت مطلق بگيريد. ممكن است نوع تقلبي آن با قيمت مناسب هم توزيع شود. شايد يك علت امر اين است كه برخي معتادان هنوز هم مي‌ترسند به مراكز قانوني و مجاز مراجعه كنند، مبادا براي خود و خانواده‌شان مشكلي ايجاد شود.

سليمانجاهي افزود: به همين خاطر ترجيح مي‌دهند متادون را بيرون تهيه و بر اساس چيزهايي كه شنيده‌اند، ‌خود درماني كنند تا زماني كه متقاضي وجود داشته باشد، بازارش نيز وجود خواهد داشت.

وي در پاسخ به اين پرسش كه متادون غيرتقلبي چگونه و از چه منشايي به بازارهاي آزاد راه مي‌يابند، اظهار كرد: شربت‌هاي متادون و اوپيوم تنها در مراكز ترك اعتياد توزيع مي‌شوند و به هيچ وجه از طريق داروخانه‌ها قابل دريافت نيستند. سودجويان به طرق مختلفي مي‌تـوانند به اين داروها دست يابند از جمله مراكز ترك اعتياد و يا از طريق خود بيماران. اما در نهايت نمي‌توان با اطمينان گفت اين داروها از كجا به بازار آزاد راه يافته‌اند.

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، اضافه كرد: ميزان شربت اوپيوم موجود در سال جاري، 300 هزار بطري بود كه توليد آن مربوط به سال 88 است. البته استقبالي صورت نپذيرفت و بيش از 2 هزار بطري مورد استفاده قرار نگرفت. اما اكنون مراكز ملزم شده‌اند كه به بيماران خود شربت اوپيوم هم بدهند.

پيش بيني امسال از ميزان مصرف متادون 3،5 ميليون بطري 250 سي‌سي است

وي با بيان اين مطلب كه ميزان مصرف شربت متادون در كشور به 2 تا 3 ميليون بطري در سال مي‌رسد، عنوان كرد: پيش بيني مي‌كنيم ميزان مصرف شربت متادون در سال جاري به 3،5 ميليون بطري هم برسد. تاكنون 2،5 ميليون بطري250 سي سي شربت متادون عرضه و به فروش رسيده است.

سليمانجاهي با اشاره به اين كه در خصوص توليد مشكلي وجود ندارد، گفت: هرگاه نيازي احساس شد در برنامه توليد قرار مي‌گيرد. زيرا به هر حال اين داروها هم تاريخ انقضا دارند و نمي‌توانيم مازاد بر نياز توليد و در انبارها نگه داريم.

عملكرد سيستم نظارتي ضعيف است

سليمانجاهي درباره چگونگي نظارت بر مراكز ترك اعتياد توضيح داد: در مراكز ترك اعتياد متخصص‌ و كارشناسان گوناگوني از جمله روانپزشك و مشاور حضور دارند. اما به آن ميزان كه لازم است كارايي ندارند و وضعيت خوبي در اين زمينه وجود ندارد و ايرادي كه هست هم بر ما و هم بر معاونت درمان وارد است. به عنوان مثال در برخي مراكز همان شخصي كه دارو ارائه مي‌دهد خودش كار مشاوره هم انجام مي‌دهد و در واقع مشاور حضور ندارد. تحويل دارو نيز به شمردن دارو و تحويل آن به بيمار محدود شده است در صورتي كه لازم است نظارت‌ها قوي‌تر شوند.

وي ضمن تاكيد بر اين مسئله كه مشكل اساسي عملكرد ضعيف سيستم نظارتي ماست، عنوان كرد: البته برخوردها تشديد شده و چند مركز را تعطيل كرده‌ايم.

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، درباره ضرورت تدوين پروتكل درماني ترك مواد محرك صنعتي چون شيشه نيز گفت: بخشي از معتادان از طبقه مرفه هستند و بيشتر مصرف كننده مواد محرك صنعتي چون شيشه، حشيش و ماري‌ جوآنا بوده و عوالم ديگري دارند. با اين وجود اكنون شيشه در ميان كساني كه درآمد بالايي ندارند نيز رواج يافته است كه يك علت آن هم پايين آمدن قيمت آن است.

وزارت بهداشت خط اول پيشگيري از اعتياد نيست

وي در خصوص راهكارهاي حل اين بحران و تشريح وضعيت موجود اظهار كرد: وزارت بهداشت خط اول پيشگيري از اعتياد نيست. اگر جوانان ما شاغل بوده و مشغله فكري نداشته باشند و از تفريحات سالم برخوردار شوند مسلم است به سمت مصرف مواد مخدر نمي‌روند.

سليمانجاهي ادامه داد: مقوله پيشگيري و درمان اعتياد به مثابه باري است كه بر دوش وزارت بهداشت مي‌افتد. در حالي كه مرزهاي ما به خوبي كنترل نمي‌شوند، بيكاري غوغا مي‌كند و مسائل بسيار ديگري وجود دارد. نمي‌توان تك بعدي به اين قضيه نگريست لازم است ريشه يابي و زير سازي فرهنگي صورت پذيرد.

درصدد تحت پوشش قرار دادن داروهاي ضددرد براي بيماران سرطاني هستيم

رييس اداره مواد و داروهاي مخدر سازمان غذا و دارو، در تشريح فعاليت‌ها و اقدامات ديگر اين اداره نيز گفت: به دنبال آن هستيم تا داروهاي ضد درد براي بيماران سرطاني و مانند آن را تحت پوشش بيمه قرار دهيم. داروهاي جديدي كه براي بيماران درمان بيماران صعب العلاج و سرطاني هر سال وارد فهرست داروهاي كشور مي‌شوند، تحت عنوان داروهاي تحت كنترل شناخته مي شوند. البته يك رونوشت از داروهاي جديد اضافه شده به فهرست براي نهادهاي ذيربط به منظور زير پوشش بيمه‌ قرار گرفتن اين داروها ارسال مي‌كنيم كه معمولا با همه آنها موافقت نمي‌شود چرا كه بر اساس منابع مالي خود تصميم مي‌گيرند كه اين منابع مالي نيز محدود است.

وي ادامه داد: مواد مخدر، برخي داروهاي شيميايي و يا به عنوان مثال داروهايي كه در پرورش اندام مورد استفاده هستند در رديف داروهاي تحت كنترل قرار مي‌گيرند. بر توليد و توزيع اين موارد نظارت داريم و داروهايي نظير متادون، كدئين، شياف مورفين و آمپول مخدر از طريق معاونت‌هاي غذا و دارو توزيع مي‌شود.