ماجرا این است که در یکی از جایزههای ادبی- روشن بگویم جایزه کتاب سال شعر جوان- کتابی برگزیده شده است که شاعر آن امروز ساکن فرانسه است و همین مساله که چرا جایزهای که در داخل کشور و با حمایت وزارت ارشاد برگزار میشود و به نام زندهیاد قیصر امینپور است به شاعری ساکن فرانسه اهدا شده است که گویا زیر بعضی بیانیهها را هم امضا کرده است، اعتراضهایی را برانگیخته است.
اول از همه بنویسم که خانم روجا چمنکار که شاعر مورد اشاره است، هر موضعی گرفته و هر بیانیهای را امضا کرده است به خودش مربوط است و قصد من حمایت از موضعگیری سیاسی احتمالی وی نیست. خود شاعر را هم جز یک بار به سلام و علیکی سرد ندیدهام. نهادهای امنیتی و قضایی ما هم کارشان را خوب بلدند و هروقت که نیاز به برخورد با کسی – ازجمله یک هنرمند باشد- در اجرای وظایف خود نه اهمال میکنند، نه تعارف.
نکتهای که در این میان برای من مجهول است این است که آیا در یک جایزه ادبی قرار است مواضع، شخصیت، خوبی و سلامت نفسانی و مراتب تعهد شاعر مورد قضاوت قرار بگیرد یا متن؟ داوران قرار است یک متن را بررسی کنند یا صلاحیتهای شخصیتی صاحب متن را؟ گروهی از داوران که کمتر کسی در صلاحیت ادبی آنها میتواند شک کند از مجموع چند کتاب که به دور نهایی راه یافتهاند، یک کتاب را که دارای مجوز وزارت ارشاد اسلامی بوده است بهعنوان بهترین کتاب انتخاب کردهاند. معنی صریح و غیر قابل خدشه این انتخاب این است که متن کتاب از نظر ارزش ادبی بیش از بقیه کتابها بوده است. طبیعی است اگر اعتراضی به این داوری است باید بر مبنای مبانی نقد ادبی باشد نه نقدهای فرامتنی. دبیر و برگزارکننده جایزه نیز اگر این انتخاب داوران را بر نمیتافت و اعلام نمیکرد رفتاری غیرحرفهای انجام داده بود.
برگزیدهشدن یک کتاب در یک جایزه ادبی، به معنای تایید همه موضعگیریهای صاحب آن اثر است؟ عقل سلیم میگوید چنین نیست. پس دلیلی نداشت که وقتی کتابی از نظر گروهی داوران از میان دیگر کتابها بهتر است، اسم او را در موتورهای جستوجو، بجویند و ببینند کجا و درباره چه کسی چه حرفی زده است یا فتوکپی گذرنامهاش را مطالبه کنند تا معلوم شود در کدام شهر و کشور زندگی میکند.
همه گلایه اهل هنر از دخالت بیپروای سیاست در حوزه هنر است. به نظر من اگر قرار است عملکرد یک مرکز فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد، بهتر است به جای پنهانشدن پشت دلایلی که کارکرد و ماهیت جایزههای ادبی را زیر سوال میبرد، حرفمان را روشن و صریح بزنیم و به طرف مقابل نیز اجازه دفاع از خود بدهیم.

نقدهای فرامتنی
آرش شفاعی: آیا شرایط داوری جوایز ادبی تغییر کرده است؟ به نظر میرسد کمکم باید برای داوری آثار در جوایز ادبی شرایط تازهای تعیین کرد که بر اساس آن کسی معترض داوری و نتیجه آن نشود. یکی از این شرایط ارسال فتوکپی گذرنامه و نیز برگه رسمی احراز هویت و عدم سوء پیشینه است.