محققان رفتارشناسی جانوری مدتهاست می‌دانند که تک‌همسری در دنیای طبیعت نامرسوم است. اما فقط پس از ابداع آزمایش اثر انگشت دی‌ان‌ای بود که متوجه شدیم این پدیده واقعا چقدر نادر است. آزمایش‌های ژنتیکی به تازگی نشان داده که حتی در بین بسیاری از پرندگانی که از دیرباز به وفاداری جنسی شهره بودند بین ۶ تا ۶۰ درصد جوجه‌ها پدری غیر از همسر مادرشان دارند. در نتیجه ما به نکته مهمی رسیده‌ایم که بسیاری از مردم مدتها آن را در خفا می‌دانستند: تک‌همسری اجتماعی لزوما به معنی تک‌همسری جنسی نیست.

در فیلم «شکسته‌دل» شخصیت اصلی از زن‌بازی شوهرش شکایت می‌کند و این پاسخ را دریافت می‌کند که: تک‌همسری می‌خواهی؟ با یک قو ازدواج کن! اما حالا دانشمندان دریافته‌اند که قوها هم تک‌همسر نیستند! و همینطور پنگوئن‌های امپراتور که تک‌همسری آن‌ها در یک فیلم سینمایی معروف دیگر به نمایش درآمده بود. خانواده آن‌ها فقط برای یک فصل جفت‌گیری است. در سال بعد آن‌ها جفت دیگری می‌یابند.

برای برخی از افراد این یافته‌ها موجب تسکین خشم آن‌ها نسبت به زناکاران می‌شود. با این حال واقعیت علمی بسیار پیچیده‌تر و جالب‌تر است. به خصوص برای آن‌هایی که به آینده زندگی زناشویی خود می‌اندیشند.

نخست اینکه، بحث چندانی در مورد طبیعی بودن تک‌همسری در انسان‌ها مطرح نیست. انسان‌ها تک‌همسر نیستند. اگر خود را به جای یک جانورشناس فضایی بگذاریم که از زمین بازدید می‌کند، بدون تردید به این نتیجه خواهیم رسید که: انسان تمام مشخصات تکاملی یک پستاندار نسبتا چندهمسر را که دارد که هر دو جنس آن اشتیاق زیادی به روابط فرازناشویی اتفاقی دارند.

اما طبیعی همیشه خوب نیست. زلزله، سونامی، قانقاریا و ذات الریه هیچکدام غیرطبیعی یا فراتر از پتانسیل‌های انسان نیستند. نوشتن یک شعر یا آموختن یک زبان دوم یا مهارت در نواختن یک ابزار موسیقی را در نظر بگیرید. بعید است کسی نواختن ویولن را یک فعالیت طبیعی بداند. این کار به سال‌ها تمرین و فعالیت سخت نیاز دارد. در واقع از یک منظر می‌توان گفت که انسان‌ها زمانی بیش از هر زمان انسانیت خود را به نمایش می‌گذارند که کاری مخالف طبیعت خود انجام میدهند. انجام چیزی که از طبیعت انسان برمی‌خیزد آسان است. همه جانوران همین کار را انجام می‌دهند. شاید بتوان گفت که فقط انسان می‌تواند کاری را انجام دهد که خلاف طبیعتش است.

و در نهایت، حتی کسانی که واقعا به امیال تک‌همسرانه حقیقی معتقدند و آن را تحسین می‌کنند، در واقع برخلاف جریان امیال فطری تکاملی خود حرکت می‌کنند اما در عین حال ملاحظات زیست‌شناختی قابل توجهی نیز آن‌ها را در این مسیر کمک می‌کنند. بعضی از جانوران تصمیم می‌گیرند که تک‌همسر باشند. برای مثال موش‌های کالیفرنیایی یک زوج را تشکیل می‌دهند و با هم می‌مانند و از بقیه همنوعان خود جدا می‌شوند، این هزینه‌ برای وجود دو والد برای بزرگ کردن نوزادان پرداخته می‌شود. سگ‌های آبی خانواده هایی دیرپا را تشکیل می‌دهند تا از این طریق بتوانند با کمک همدیگر یک خانه پیچیده و ارزشمند را بسازند. موش‌های غول‌پیکر مالاگازی تک‌همسری را انتخاب کرده‌اند چون به آن‌ها در دفاع از خود در برابر شکارچیان کمک می‌کند.

در بوزینه‌های کوتوله تک‌همسری باعث می‌شود که جنس نر ناخودآگاه مطمئن باشد که پدر فرزندش است و در نتیجه اشتیاق زیادی انجام وظایف پدری دارد.

اما انسان‌ها چرا تک‌همسری را انتخاب کرده‌اند؟ بشر منافع زیادی از مراقبت‌های پدر و مادر کسب کرده‌است. ما منافع زیادی از فعالیت‌های مشترک و متقابل می بریم به ویژه وقتی مطمئن باشیم که هر دو همسر برای مدت طولانی در کنار هم خواهند بود. از طرف دیگر مشخصات بدنی خاصی به قدرت گرفتن تک‌همسری منجر شده از جمله نوعی اشتیاق یا شاید بتوان گفت نیاز به اتصال انتقال‌دهنده‌های عصبی آینه‌ای که به ایجاد هم‌حسی و هم‌دردی میان دو نفر منجر می‌شود. سیستم‌های هورمونی از جمله وازوپرسین و اکسی‌توسین که به رضایت جنسی از طریق تعهدهای بین دو زوج مرتبط هستند. همچنین انعطاف‌پذیری‌های عصبی که مکانیسم تکراری پاداش را در مغز فعال کرده‌است و این اتفاق از طریق تکرار خاطره لذت در فعالیت‌های متقابل با یک شخص خاص تقویت می‌شود .

و این را هم در نظر بگیرید که انسان مغز بزرگی دارد که به او این قدرت را می‌دهد تا تک‌همسری را از یکنواختی درآورد. توانایی تجسم آینده را به او می‌بخشد. همچنین یک تنفر درونی از دغل‌کاری و دروغ در وجود انسان را باید به آن اضافه کرد. در کل تاثیر زیست‌شناسی بر تک‌همسری پیچیده است و اهمیت چیزی را هم که عشق نامیده می‌شود بر زندگی انسان باید در نظر گرفت.

مطمئنا تک‌همسری آسان نیست و هر کس هم نمی‌تواند به آن پایبند باشد. اما کسانی که مدعی هستند برای تک‌همسری ساخته نشده‌اند یک نکته را فراموش کرده‌اند: هیچکس برای تک همسری ساخته نشده است اما توان این انتخاب برای همه وجود دارد و زیست‌شناسی هیچکسی هم نمی‌تواند مانع تک‌همسری او شود.

توصیه مشهور ژان پل سارتر (که البته در موضوع دیگری مطرح شده) را به خاطر بیاوریم: شما آزاد هستید پس انتخاب کنید.

نویسنده: دیوید پی.باراش

مترجم: محسن کاظم‌پور