روز سه شنبه یازدهم آذرماه نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات و جزئیات طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را به تصویب رساندند. مصوبه مجلس در واکنش به ترور شهید محسن فخری زاده دانشمند هسته ای کشورمان در حالی تصویب شد که اجرای آن منوط به تایید شورای نگهبان است.تصویب این مصوبه با واکنش ها و موضع گیری های زیادی روبرو بود. علی ربیعی سخنگوی دولت در نشست با اشاره به مصوبه مجلس گفت: به نظر دولت، موضوع از اختیارات شورای عالی امنیت ملی است و مسئولیت هر گونه تصمیم چه درباره برجام و چه برنامه های هسته ای، براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی فراقوه ای بوده است وهیچ نهاد و قوه ای به تنهایی نمی‌تواند خارج از این چارچوب اقدام کند. عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپولتیک و سفیر پیشین در نروژ و مجارستان معتقد است که وقتی تعدادی از مصوبات مانند معیشتی و ان.پی.تی تصویب می شود و قابلیت اجرایی به خود نمی گیرد اعتبار مجلس در واقع به نوعی زیر سوال می رود، به خصوص در مسائل هسته ای که در نهایت منجر به از بین رفتن نگرانی های غرب می شود. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:

مجلس شورای اسلامی اخیراً کلیات طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم را تصویب کرد که تولید اورانیوم 20% و همچنین توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از جمله موارد مطرح شده در این طرح هستند. فکر می کنید در شرایط فعلی این اقدام در راستای منافع کشور بوده است؟

جنایت اخیر اسرائیل در ترور دانشمند هسته ای کشورمان باید با درایت و هم اندیشی تلافی شود. در این بین نمایندگان کشور مانند بقیه مردم ایران از این حادثه ناراحت و عصبانی هستند و از همین رو با تعجیل دست به این اقدام زدند. اگر مبنا لغو تحریم ها است که ایران در همین زمینه در حال تلاش است و در آن سو و طرف جدید آمریکایی نیز در تلاش برای بازگشت به توافق هسته ای و احتمالا لغو تحریم ها است. اگر نمایندگان مجلس خواستار اقدامی بودند باید صبر می کردند تا مشخص شود اقدامی از سوی طرف مقابل صورت می گیرد یا خیر. در صورت عدم اقدام آن گاه می توانستند مصوبه ای را تصویب کنند.

مجلس در حالی این مصوبه را تصویب کرده که مقامات دولتی و شخصیت های مختلف موضع گیری کرده و گفته اند که این اقدام به مجلس ارتباطی نداشته چرا که به مسائل هسته ای مربوط است. وقتی چنین اتفاقی رخ می دهد اعتبار مجلس و مصوباتش در شرایط حساس زیر سوال می رود؛ از همین رو ضرورت ایجاب می کند که با درایت بیشتری مصوبات به تصویب برسند. همانطور که نمایندگان خود را انقلابی و حساس نسبت به مسائل کشور می دانند که در واقع نیز همینطور است و بسیاری از آنها مسئولیت پذیر هستند تعدادی از مصوباتشان بی نتیجه مانده و به نظر نمی رسد که جنبه عملیاتی نیز به خود بگیرند. وقتی تعدادی از مصوبات مانند معیشتی و ان.پی.تی تصویب می شود و قابلیت اجرایی به خود نمی گیرد اعتبار مجلس در واقع به نوعی زیر سوال می رود. به ویژه در خصوص مسائل هسته ای که غربی ها همواره دغدغه این را داشتند که مبادا مجلس ایران مصوبه ای را در خصوص ان.پی.تی تصویب کند. هر گاه ایران از غرب برای انجام تعهداتش انتظار داشت و اقدامی صورت نمی گرفت مجلس بحث بی توجهی به ان.پی.تی و تصویب مصوبه ای را در ارتباط با آن مطرح می کرد. نکته اصلی در این زمینه اینجاست که اگر این تهدیدات جنبه عملی به خود نگیرد آن نگرانی که مقامات غربی قبلا داشتند نیز از بین خواهد رفت. به همین دلیل است که باید مصوباتی داشته باشیم که همچنان بتواند عزت و اعتبار مجلس را حفظ کند. امیدواریم مصوبه اخیر نیز با همت مقامات ارشد کشورمان مدیریت شود تا در داخل شاهد اختلاف و تنش نباشیم.

برخی این اقدامات را مانور انتخاباتی برای سال 1400 تلقی می دانند؛ چرا که در سالهای قبل و در زمان برگزاری مذاکرات دانشمندان هسته ای ایران ترور می شدند اما واکنش ها به این تندی که الان شاهدش هستیم نبود، نظر شما چیست؟

مجلس جدید از زمان تشکیل شدنش حساسیتی نسبت به دولت داشت که امری طبیعی است. نمایندگان همفکر با دولت نیستند و نسبت به عملکردش مواضع منتقدانه دارند. مصوبات اخیر نیز در راستای فشار به دولت بوده است؛ حتی شاهد بودیم که طرح سوال از رئیس جمهور نیز مطرح شد که با پادرمیانی طوری قضیه خاتمه یافت که رئیس جمهور در مجلس حاضر نشود. شاید خواسته آنها این است که روند مذاکرات ایران با اروپا و یا آمریکا در قالب 1+5 به تعویق بیفتد و اوایل سال 1400 دنبال شود. در این برهه ایران وارد فضای هیجان انگیز انتخاباتی خواهد شد و پس از عید کسی دنبال مذاکرات نخواهد رفت و شاید مصوبه اخیر نیز در همین راستا باشد.

با این اوصاف در صورت پیروزی نامزد اصولگرا در انتخابات 1400 مسیر مذاکرات و توافق هسته ای به کدام سمت خواهد رفت؟ آیا شاهد فرسایش و تجربه سالهای قبل خواهیم بود؟

هر نامزد برنده با هر گرایش و وابستگی حزبی باید موافق لغو تحریم ها باشد. نمی توان تا ابد این وضعیت را تحمل کرد و شاهد تورم، گرانی ارز، سکه و دیگر مسائل بود. دولت باید به هر نوعی پاسخگوی مردم باشد. دولت ترکیه به تازگی اعلام کرده که برنامه واکسیناسیون به طور گسترده را از دو هفته دیگر با واکسن های چینی و آلمانی برای مقابله با بیماری کووید ـ 19 آغاز خواهد کرد. این در حالی است که در ایران اعلام شده که در خردادماه واکسن ایرانی تولید خواهد شد که هنوز مشخص نیست به مرحله تأیید نهایی خواهد رسید یا خیر. به خاطر تحریم های موجود حتی شاهد این بودیم که ایران قادر به وارد کردن واکسن آنفولانزا نبود. به هر حال مردم انتظاراتی دارند و فرقی ندارد که نامزد برنده اصولگرا باشد یا اصلاح طلب.

با چنین وضعیتی تحریمی موضوع تنها معطوف به زمان مذاکره است؟ انجام آن تا قبل از انتخابات نمی تواند در وضعیت کشور تأثیرگذار باشد؟

مردم خواستار لغو هرچه سریعتر تحریم ها هستند، صلاح بر این نیست که گفتگوها برای رفع تحریم ها در اوایل سال بعد انجام شود، از همین رو تأخیر یک هفته ای نیز نمی تواند درست باشد. اگر نتایج انتخابات در 1400 مشخص شود تازه در مردادماه دولت جدید امور را در دست می گیرد و تا کابینه هم تکمیل شود حدود 8 یا 9 ماه زمان می برد و تحمل آن برای مردم بسیار دشوار خواهد بود. باید یک هماهنگی در داخل شکل بگیرد تا مساله رفع تحریم ها جناحی نشود. با تصمیم گیری درست و درایت کامل باید همه جناح ها و احزاب با یکدیگر هم اندیشی و هم فکری داشته باشند تا این مساله بر مبنای حفظ عزت ملی و حل و فصل شود. مهمترین مساله در این بین گرفتن ضمانت است تا فردی مانند ترامپ در دوره های بعدی نتواند همه چیز را از بین ببرد. اینکه امتیازات را به راحتی به طرف مقابل واگذار نکنیم مساله مهم دیگر است که باید بدان توجه کرد. در این بین باید در نظر داشت و سنجید که تا 8 و یا 9 ماه دیگر اقتصاد ایران با چه چالش های جدی روبرو خواهد بود.

با ترور دانشمند هسته ای کشورمان و ایجاد فضای تنش آلود بی سابقه فکر می کنید چنین امری می تواند تحقق پیدا کند؟

جای تأسف و ناراحتی است که ایران یکی از باارزش ترین دانشمندان خود را از دست می دهد، وقوع چنین حادثه تلخی کم کاری از سوی ایران بود. معتقدم که ایران باید در زمان مناسب انتقام خود را از اسرائیل بگیرد. نمی توان نسبت به اقدامات اسرائیل و ترور دانشمندان کشورمان در سالهای اخیر بی تفاوت بود. از سویی باید واقعیات آمریکا را و دو طیف سیاسی موجود آن را بررسی کرد. یک گروه به دنبال صدمه زدن با ایران است که همان دولت فعلی ترامپ است و دیگر گروه دیگری است که در انتخابات پیروز شده و خواستار بازگشت به توافق هسته ای با ایران است. این در حالی است که جنگ و جدل بر سر نتایج انتخابات نیز همچنان ادامه دارد. منظور این نیست که ایران مستقیما با آمریکا وارد مذاکره شود این روند می تواند در قالب 1+5 آغاز شود که ما در این زمینه شاهد تحرکات تازه اروپایی ها برای تشویق دولت بایدن برای بازگشت به برجام هستیم. در این مدت ایران نیز می تواند با اروپا، چین و روسیه نیز همکاری های لازم را داشته باشد تا در زمان تشکیل دولت جدید در آمریکا هر چه سریعتر جلسات 1+5 تشکیل شوند.در چنین زمانی است که مشخص خواهد شد آیا اروپایی ها و آمریکایی ها منفعلانه عمل خواهند کرد یا خیر. اگر چنین بود مجلس شورای اسلامی می تواند با استدلال بر آن مصوباتی را در خصوص پروتکل الحاقی و دیگر مسائل تصویب کند.

لغو هر چه سریعتر تحریم ها، داشتن استراتژی مناسب، گفتگو و همکاری با همسایگان از مهمترین اولویت های ایران در این دوره به شمار می روند در این دو یا سه سال اخیر که فشار تحریم ها بر ایران به شدت افزایش یافته است تازه متوجه شده ایم که از همسایگان خود غافل بوده ایم و حالا که متوجه شدیم ضرورت ایجاب می کند که برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم. از 8 میلیارد دلاری که ایران از صادرات درآمد داشته همگی مربوط به کشورهای همسایه بوده است و نشان می دهد که در وضعیت بحرانی نیز تا حد همسایگان می توانند گره گشا باشند. بنابراین ایران ضمن اینکه بار دیگر سیستم مالی و بانکی خود را به دنیا متصل می کند باید با اروپا، شرق و غرب همکاری داشته باشد و همسایگان خود را به لحاظ فعالیت های اقتصادی در اولویت قرار دهد.

یکی از موانع بزرگی که دولت بایدن با آن روبروست فشار لابی عربی صهیونیستی برای ممانعت از بازگشت آمریکا به توافق هسته ای است، از طرفی بایدن نیز روابط نزدیکی با اسرائیل دارد و همین موضوع به پیچیدگی های قضیه اضافه می کند. فکر می کنید این شرایط چه تأثیری بر روند بگذارد؟

این از بدیهیات دنیای سیاست است. لابی های ضدایرانی در تلاش برای تحقق منافع بر اساس تصمیمات و سیاست های خود هستند. آنها تمایل دارند تا فردی همچون در کاخ سفید باشد. ایران نیز باید کار کند و با گروهی که در آمریکا قدرت را به دست می گیرد در قالب 1+5 همکاری کند. ایران نیز لابی هایی دارد که باید آنها را فعال کند، برخی از لابی ها مستقیم و برخی دیگر غیر مستقیم هستند. وقتی لابی ها ضدایرانی تلاش می کنند ایران نیز باید تلاش کند. نمی توان منتظر نشست و نظاره گر تلاش های آنها بود و ما این طرف هیچ اقدامی انجام ندهیم. ضمن اینکه باید در نظر داشت که آمریکا با توجه به تجربه هایی که از جنگ افغانستان و عراق در منطقه بدست آورده اند خواستار درگیری نیستند، حداقل اینکه خود به طور مستقیم خواهان درگیری نیستند. به علاوه زیان های مالی بابت جنگ هزاران میلیارد دلار ضرری را در نظر بگیرید که ویروس کرونا به آنها تحمیل کرده است و باید پاسخ چند میلیون بیکار را در کشور بدهند و اقتصادشان را رونق بخشند.

دولت جدید آمریکا علائمی از خود نشان داده که می توان فهمید با اقدامات عربستان و تندروهای اسرائیل مخالف است. گروهی از افرادی که در انتخابات آمریکا پیروز شده اند جز اولین کسانی بودند که به نحوی ترور شهید فخری زاده را محکوم کردند. همچنین اعلام کردند که عاملان آن به دنبال ایجاد دردسر و ایجاد بن بست برای برجام هستند. این افراد حتی قبل از اینکه همسایگان ما این حادثه را محکوم کردند واکنش نشان دادند. مسائل نشان می دهد که می توان مانند دوره قبل از ترامپ با اروپایی ها و آمریکایی ها برای حل مشکلات مذاکره کرد.

به نظر شما تا زمان خروج ترامپ از کاخ سفید ایران باید چه سیاستی را در پیش بگیرد که ناخواسته وارد زمین بازی دشمن نشود؟

تا حدودی همه تحلیلگران خارجی و حتی داخلی به این نتیجه رسیده اند که کشورهای شرور مانند عربستان، آمریکا و رژیم صهیونیستی درصدد آن هستند تا در مدت باقی مانده بهانه هایی را ایجاد کنند که طی آن ایران تحریک شده و در این بین ضربه هایی زده و خورده شود تا مانند جریان شهید قاسم سلیمانی سطح تنش های ایران و آمریکا همچنان در اوج بماند و روند برجام مختل شود. طبیعی است که ایران وقتی از این سناریو آگاه می شود باید از وقوع آن جلوگیری کند. بنابراین ایران در زمین آنها بازی نخواهد کرد. ضمن اینکه باید توجه داشت که علاوه بر اتفاقات اخیر در روزهای آینده نیز ممکن است شاهد اقدامات دیگر با هماهنگی رژیم صهیونیستی و عربستان نیز باشیم. پشت ترور شهید فخری زاده یک مثلت و یا به عبارت بهتر یک مربع وجود داشت که شامل رژیم صهیونیستی، آمریکا، عربستان و حتی امارات می شود. به نظر می رسد در حادثه اخیر مدیریت آن با رژیم صهیونیستی بود اما نوع انفجار برای اولین بار بود که در ایران علیه دانشمندان هسته ای به کار گرفته می شود که شیوه آن داعشی بود. از همین رو نمی توان نقش عربستان را در این حادثه کم دانست. به عنوان نکته آخر باید عنوان کنم که ایران باید در واکنش به این ترور انتقام بگیرد اما در این 50 روز باقی مانده باید صبوری به خرج دهد.

خبرآنلاین